Steffen van Heijningen deelt zijn visie
Preventiezorg steeds meer in de media
Met nog een week te gaan tot ik mijn proefschrift verdedig, lijkt het topic van preventie steeds meer opgepakt te worden in de mainstream media. Vorige maand was er nog een artikel van de NOS: ‘Meer aandacht voor preventie kan doemscenario zorg voorkomen’. Hierin wordt een scenario geschetst waarbij de zorg in 2040 overbelast zal zijn door (onder andere) een tekort aan zorgverleners, maar ook door een sterke stijging van niet-overdraagbare ziekten zoals obesitas. In het verlengde van obesitas ligt een scala aan chronische gezondheidsproblemen zoals diabetes en/of cardiovasculaire aandoeningen, die nu al een enorme druk op zorgstelsels wereldwijd leggen.
Toename aantal baby's met overgewicht is zorgelijk
Vandaag, 27 Juni 2022, in de Telegraaf: ‘Zorgen om baby’s met overgewicht’. Dit is geschreven met het oog op Macrosomie, wat een term is voor een baby met een te hoog geboortegewicht. Moeders met overgewicht hebben een grotere kans om een macrosoom kind ter wereld te brengen. De prevalentie van obesitas bij moeders en/of vrouwen in de vruchtbare periode is in Nederland in de afgelopen 10 jaar gestegen van 7-10% naar 10-15%. In Amerika is dit 25%. Op Curaçao (gemeten in 2017) is dit 30% (Bron: Volksgezondheidsinstituut Curaçao).
Baby’s met een te hoog (of te laag) geboortegewicht hebben een grotere kans om op latere leeftijd overgewicht en/of obesitas te ontwikkelen. Er is dus een aanleg om dik te worden waarbij je moet meenemen dat de behandeling van obesitas al notoir lastig en ongelofelijk complex is, laat staan dat men hiertoe geprogrammeerd is. De preventie van obesitas is daarom essentieel.
Is preventie van obesitas wel mogelijk?
Ja dat is het. Maar hoe eerder je begint, hoe groter het effect is. Deze preventie kan al beginnen voor de conceptie van een kind. De gezondheid van de vader en moeder werkt door op het kind, additioneel speelt de gezondheid van de moeder tijdens en na de zwangerschap een nog grotere rol. Alle voeding die de moeder tijdens de zwangerschap tot zich neemt wordt doorgegeven via de placenta aan het kind. Ja, de placenta werkt als filter, maar is ook een essentieel doorgeefluik voor calorieën en bouwstoffen (onder andere). De placenta is geen wonder-orgaan die alleen al het ‘slechte’ tegenhoudt.
De eerste 1000 dagen
Na de geboorte is het kind nog steeds in volle ontwikkeling. Vooral de eerste 1000 dagen zijn een cruciale tijd waarin omgevingsfactoren (zoals voeding) een grote impact kunnen hebben op de gezondheid nu, en later in het leven. Het brein, welke het voedingsgedrag aanstuurt en verbruik en opslag van energie reguleert, speelt hier een grote rol in en is (onder andere) gevoelig voor deze "programmering" aan de hand van omgevingsfactoren. Wat betreft voeding als één van deze factoren, zijn de hoeveelheid (kwantiteit) en de kwaliteit van voeding van grote invloed tijdens deze eerste 1000 dagen. Discussies rondom flesvoeding en borstvoeding zijn dan ook erg relevant omtrent deze periode.
De voordelen van borstvoeding
Borstvoeding blijft superieur over flesvoeding als we het hebben over de kwaliteit van de voeding, mits de moeder een goede leefstijl aanhoudt. Flesvoeding is een heel goed alternatief, en bevat simpelweg alles wat het kind nodig heeft. Wat echter met flesvoeding voor kan komen is de neiging om kinderen te overvoeden, waarmee we het dus over kwantiteit hebben. Dit komt door natuurlijk, doch onbewust, gedrag van de ouders. Een fles met melk heeft een afgemeten hoeveelheid die “past” bij de leeftijd/grootte van het kind. Deze fles moet op vaste tijdstippen worden leeggedronken. Vaak wordt er ook een beetje extra gegeven om het kind langer te laten slapen of om het kind te troosten.
Met borstvoeding is er veel meer sprake van natuurlijke feedback vanuit het kind. Het kind heeft de controle over de hoeveelheid, en drinkt naar behoefte. De moeder past hierop automatisch de productie van haar moedermelk aan.
Borstvoeding blijft superieur over flesvoeding mits de moeder een goede leefstijl aanhoudt
Onbewust overvoeden kan leiden tot een aanleg om dik te worden
Uit mijn eigen onderzoek is dan ook gebleken dat het overvoeden van zuigelingen tijdens deze fase in het leven kan leiden tot een hogere aanleg, of gevoeligheid, om dik te worden tijdens volwassenheid. Additioneel kan met kwalitatieve (borst)voeding dit risico ook weer verlaagd kan worden. De basis hiervan ligt in de epigenetica. Dat zijn veranderingen in hoe je genen werken aan de hand van gedrags- en/of omgevingsfactoren. Hierdoor kan zo’n omgevingsfactor in het vroege leven, levenslange effecten hebben.
In mijn proefschrift ‘The driving forces of metabolic programming’ ga ik in op deze aanleg tot obesitas naar aanleiding van de factoren tijdens de eerste 1000 dagen van het leven. Dit proefschrift kan je hier bekijken en downloaden. Als je interesse hebt kan ik je ook een fysieke kopie toesturen. Stuur me gerust een mail hiervoor, ook met andere vragen omtrent deze blog en dit onderwerp.
Verlagen van de zorgkosten
Preventie met behulp van lifestyle lijkt een 'no-brainer'. Het bevordert de volksgezondheid, en gaat zelfs over generaties. Een grote drempel bij grootschalige implementatie van nieuw beleid in de zorg lijkt echter vaak gekoppeld te zijn aan kosten. Preventieve zorg kan echter de zorgkosten drastisch verlagen. Dit wordt mooi toegelicht in deze blog van Zorgvisie, en deze blog van Zorgwijzer. Hierin wordt ook ingegaan op de conclusie van het RIVM: 'het voorkomen van zorg door preventie draagt bij aan een zorgstelsel wat bestendig is voor de toekomst'.
Als je te dik bent is het je eigen schuld
Ik ben allergisch geworden voor deze uitspraak. Wat mij duidelijk is geworden, en waar ik mijn proefschrift over geschreven heb, is dat je niet zomaar met deze vinger kan wijzen. Overgewicht/obesitas is een chronische aandoening. Deze wordt gedreven vanuit een disbalans tussen onze biologische opmaak, en de huidige sociaal-economische maatschappij. We zijn geprogrammeerd om dik te worden, en het is mentaal heel zwaar om iedere dag bewust bezig te zijn met je gewicht en gezondheid. Voor sommigen komt dit natuurlijk, maar voor velen vooral ook niet. Als we er op tijd bij zijn, kan preventie van overgewicht en obesitas ook geprogrammeerd worden. Op de lange termijn heeft dit enorme voordelen voor mens en maatschappij.
Vind je dit interessant? Hou onze website in de gaten, ik zal vaker blogs schrijven over vergelijkbare onderwerpen.
Comments